Ερνέστος Τσίλλερ (1837-1923)

                                                              Τσίλλερ

Ο Ερνέστος Τσίλλερ (1837-1923) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής.Το έργο του περιλαμβάνει υψηλής αισθητικής αρχιτεκτονικές  μελέτες και αποτελεί μια ολοκληρωμένη έκφραση του αθηναϊκού νεοκλασικισμού. Σχέδια του Τσίλλερ υλοποιήθηκαν σε Αθήνα, Πειραιά και άλλα μέρη της Ελλάδας ενώ όσα κτίρια διασώζονται αποτελούν μνημεία απαράμιλλης αρχιτεκτονικής καλαισθησίας.   

Ο Τσίλλερ γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου του 1837 στη Σαξονία. Το 1855 έγινε δεκτός στη Βασιλική Σχολή Αρχιτεκτονικής της Δρέσδης από την οποία αποφοίτησε τρία χρόνια αργότερα. Στο διάστημα αυτό εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο του δασκάλου του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν στη Βιέννη. Ο Χάνσεν το 1859 είχε ξεκινήσει τις εργασίες  ανοικοδόμησης της Ακαδημίας Αθηνών και το 1861 προσκάλεσε στην ελληνική πρωτεύουσα τον συνεργάτη και μαθητή του Τσίλλερ για να αναλάβει εκείνος, αν το επιθυμούσε, την ολοκλήρωση του έργου.Η πρόσκληση αυτή  άνοιξε το δρόμο στον 24 ετών τότε Τσίλλερ για μια λαμπρή καριέρα στην Ελλάδα.                   

Με ένα έργο ζωής, το οποίο αριθμεί πάνω από 500 οικοδομές ενώ το σύνολο των αρχιτεκτονικών μελετών δεν είναι ακόμα πλήρως καταγεγραμμένο ο Τσίλλερ επιμελήθηκε τον σχεδιασμό και την ανέγερση διακεκριμένων δημοσίων κτιρίων, ιδιωτικών μεγάρων, ναών, θεάτρων, πολυκατοικιών, καταστημάτων,  μνημείων και σιδηροδρομικών σταθμών . Ο Τσίλλερ θα γνωρίσει την Αθήνα του Όθωνα την ώρα που το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος έχει ανάγκη από κτιριακές υποδομές κυρίως όμως υπάρχει η ανάγκη να εκφραστεί η ιστορική συνέχεια του έθνους και η ευρωστία της αστικής τάξης. <<Εδώ και πέντε μήνες έχει αρχίσει εντατική ανοικοδόμηση μέσα στη Νεάπολη και στη Πλάκα. Η Αθήνα απέκτησε όψη πολυτέλειας που θα εκπλαγείτε όταν με το καλό έρθετε...>> Έγραφε ο Τσίλλερ σε επιστολή του τον Αύγουστο του 1863  προς στον δάσκαλό του Θ. Χάνσεν στη Βιέννη. Πρόκειται για μία από τις 317 επιστολές του Τσίλλερ προς τον Θ. Χάνσεν την περίοδο 1861-1890 στην οποία αποτυπώνεται η προσπάθεια της άμορφης επαρχιακής Αθήνας να αποκτήσει ταυτότητα πρωτεύουσας.

 Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας κατατάσσεται η ανέγερση του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών, που διήρκησε 31 χρόνια από την εξαγγελία της (1856)  ως την ολοκλήρωσή της  (1887) και κόστισε το υπέρογκο για την εποχή ποσό των 2,8 εκατομμυρίων χρυσών δραχμών. Το κτίριο που είναι δωρεά της οικογένειας Σίνα παρέπεμπε με την ονομασία του στην Ακαδημία του Πλάτωνα και χρησιμοποιήθηκε πεντελικό μάρμαρο ενώ σε δύο υψηλές κολώνες ιωνικού ρυθμού, που κυριαρχούν στην πρόσοψη είναι τοποθετημένα τα αγάλματα του Απόλλωνα και της Αθηνάς, έργα του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση. Η Ακαδημία πλάι στο Πανεπιστήμιο και την Εθνική Βιβλιοθήκη συγκροτούν την λεγόμενη "Αθηναϊκή τριλογία" του νεοκλασικισμού και αποτέλεσε μέτρο κομψότητας για την εποχή της και όχι μόνο.

Έργα του Τσίλλερ είναι το Παλάτι του Γεωργίου Α' (προεδρικό μέγαρο), ένα τριόροφο κτίριο με συμμετρική  πρόσοψη και λιτό διάκοσμο, δείγμα αυστηρού νεοκλασικισμού, το εντυπωσιακό Δημαρχείο της Ερμούπολης με δύο πύργους εκατέρωθεν και ένα συνδυασμό Τοσκανικών και Ιονικών στοιχείων στο προπύλαιο της πρόσοψης ,το Εθνικό Θέατρο, το θέατρο "Απόλλων" της Πάτρας, η πρόσοψη του Αρσακείου.Στα έργα αυτά δημόσιου ενδιαφέροντος ο Τσίλλερ με επιδεξιότητα ανέδειξε τις αισθητικές αξίες του νεοκλασικισμού.

Όμως η ανάγκη του αρχιτεκτονικού σχεδίου για αυστηρότητα και πειθαρχία δεν περιόρισαν την καλλιτεχνική έμπνευση του Τσίλλερ. Στο ογκώδες έργο του δεν επαναλαμβάνεται αντίθετα δημιουργεί μοναδικά κομψοτεχνήματα συνδυάζοντας αρμονικά με εκλεκτική διάθεση στοιχεία από την Ελληνική Αρχαιότητα και την Αναγέννηση.Τέτοια παραδείγματα είναι τα μέγαρα Σλήμαν (Νομισματικό Μουσείο), Δεληγιώργη, Σταθάτου (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης), Πέτρου Καλλιγά,. Συριώτη, Ψύχα (Ιταλική Πρεσβεία), Βούρου, Πεσμαζόγλου, Κούπα και ο συνοικισμός επαύλεων στην πλατεία Αλεξάνδρας, στην Καστέλλα. Στα κτίριά του ο Τσίλλερ καινοτομεί παρέχοντας στον ιδιοκτήτη τους τεχνητό εξαερισμό, κεντρική θέρμανση ενώ αντικαθιστά τα παντζούρια με ρολλά.

Στο σύνολό του το έργο του Ernst Ziller εκφράζει την αγάπη ενός ταλαντούχου ανθρώπου για τη τέχνη του και για την Ελλάδα.Ο αρχιτέκτονας από την Σαξονία μελέτησε και ανέδειξε τον ελληνικό πολιτισμό ενώ τώρα και ο ίδιος αποτελεί πολύτιμο τμήμα του.Για τον λόγο αυτό η Εθνική Πινακοθήκη παρουσιάζει  430 σχέδια από το Αρχείο Τσίλλερ εντυπωσιακές φωτογραφίες με απεικονίσεις κτιρίων, επιστολές, κείμενα και βιογραφικά στοιχεία. Ως τις 29 Αυγούστου.